15 August 2015

ਆਜ਼ਾਦ ਗੁਲਾਮਾਂ ਦਾ ਵਿਹੜਾ


                                       -ਇਕਬਾਲ ਸਿੰਘ ਸ਼ਾਂਤ-

ਸਿਰਫ਼ ਖੁੱਲ•ੀ ਹਵਾ 'ਚ ਬਾਹਵਾਂ ਉੱਚੀਆਂ ਕਰਕੇ ਸਾਹ ਲੈਣ ਨੂੰ ਆਜ਼ਾਦੀ ਨਹੀਂ ਆਖਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ। ਭਾਰਤ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੇ ਅਸਲ ਮਾਇਨਿਆਂ ਤੱਕ 7 ਦਹਾਕਿਆਂ ਬਾਅਦ ਵੀ ਨਹੀਂ ਪੁੱਜ ਸਕਿਆ। ਅੱਜ ਚੌੜੀਆਂ ਸੜਕਾਂ, ਉੱਚੀਆਂ ਇਮਾਰਤਾਂ, ਮਹਿੰਗੇ ਹਸਪਤਾਲਾਂ, ਸਕੂਲਾਂ ਅਤੇ ਰਹਿਣ-ਸਹਿਣ ਨੂੰ ਆਜ਼ਾਦ ਮੁਲਕ ਦਾ ਵਿਕਾਸ ਗਰਦਾਨਿਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ ਪਰ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਆਮ ਲੋਕ ਅਜੇ ਤੱਕ ਗੁਲਾਮੀ ਦੀਆਂ ਜੰਜੀਰਾਂ ਦੇ ਚੁੰਗਲ 'ਚੋਂ ਨਹੀਂ ਨਿਕਲ ਸਕੇ। ਹੁਣ ਵੀ ਮੁਲਕ ਆਜ਼ਾਦ ਅਤੇ ਗੁਲਾਮ ਭਾਰਤੀਆਂ ਦੇ ਦੋ ਹਿੱਸਿਆਂ 'ਚ ਵੰਡਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਦੁਨੀਆਂ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਲੋਕਤੰਤਰ ਭਾਰਤ ਅੱਜ ਅਜਿਹੇ ਆਜ਼ਾਦ ਗੁਲਾਮਾਂ ਦਾ ਵਿਹੜਾ ਬਣ ਕੇ ਰਹਿ ਗਿਆ ਹੈ ਜਿਸਦੇ ਮਕਾਨ ਦੀਆਂ ਕੰਧਾਂ-ਕਾਉਲਿਆਂ ਨੂੰ ਵਿਦੇਸ਼ੀਆਂ ਨਾਲੋਂ ਅੰਦਰੂਨੀ ਗੱਦਾਰਾਂ ਤੋਂ ਵੱਧ ਖ਼ਤਰਾ ਹੈ। ਸਦੀਆਂ ਤੋਂ ਗੁਲਾਮ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ 47 ਵਾਲੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਬਾਅਦ ਵੀ ਸੋਚ ਪੱਖੋਂ ਆਜ਼ਾਦ ਨਹੀਂ ਹੋਣ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। 
         ਦੇਸ਼ ਦੇ ਸਿਸਟਮ 'ਤੇ 'ਗੋਰੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ' ਦੀ ਜਗ•ਾ 'ਕਾਲੇ ਅੰਗਰੇਜ਼' ਕਾਬਜ਼ ਹੋਏ ਪਏ ਹਨ। ਕਾਲੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ 'ਚ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਗੋਰੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਦੇ ਪਿੱਠੂਆਂ ਦੀਆਂ ਪੀੜੀਆਂ ਸ਼ੁਮਾਰ ਹਨ। ਜਿਨ•ਾਂ ਨੇ ਅਸਲ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਵਾਂਗ ਗੁਲਾਮਾਂ ਵਿਚਲੇ ਧਰਮੀ ਪਾੜੇ ਨੂੰ ਬਰਕਰਾਰ ਰੱਖਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਬੜੀ ਮਿੱਥੀ ਸਾਜਿਸ਼ ਤਹਿਤ ਮੁਫ਼ਤਖੋਰੀ ਦੀ ਆਦਤ ਪਾ ਕੇ ਗੁਲਾਮ ਸੋਚ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਅਜਿਹੇ ਆਰਥਿਕ-ਸਮਾਜਿਕ ਚੱਕਰਵਿਊ 'ਚ ਫਸਾਇਆ ਹੈ ਕਿ ਉਸਦੇ ਕੋਲ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੇ ਅਸਲ ਮਕਸਦ ਵੱਲ ਪੁੱਜਣਾ ਤਾਂ ਦੂਰ ਸੋਚਣ ਦਾ ਵੀ ਸਮਾਂ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਕਾਲੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਦੀਆਂ ਗੁੰਝਲਦਾਰ ਅਤੇ ਫਰੇਬੀ ਨੀਤੀਆਂ ਦਾ ਅਸਰ ਹੈ ਕਿ ਅੱਜ ਹਰ ਬਾਸ਼ਿੰਦੇ ਨੂੰ ਹਕੀਕੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੀ ਤਾਂਘ ਤਾਂ ਹੈ ਪਰ ਉਸਦੇ ਦਿਲੋ-ਦਿਮਾਗ 'ਤੇ ਛਾਈ ਗੁਲਾਮ ਸੋਚ ਦੇ ਪਰਛਾਵੇਂ ਨੇ ਬੁਰੀ ਤਰ•ਾਂ ਜਕੜ ਰੱਖਿਆ ਹੈ। ਉਹ ਚਾਹ ਕੇ ਵੀ ਇਨ•ਾਂ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਨਹੀਂ ਆ ਸਕਦਾ। ਆਮ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਜਿਉਣ ਲਈ ਲੋੜੀਂਦੇ ਸਾਧਨ ਮੁਹੱਈਆ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕੇ। ਦੇਸ਼ ਦੀ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਜਨਤਾ ਗਰੀਬੀ, ਬੇਰੁਜ਼ਗਾਰੀ, ਮਹਿੰਗਾਈ ਅਤੇ ਭੁੱਖਮਰੀ ਨਾਲ ਪੀੜਤ ਹੈ। ਦੁਨੀਆ ਮੰਗਲ ਗ੍ਰਹਿ ਅਤੇ ਚੰਦਰਮਾਂ 'ਤੇ ਵਸਣ ਦੀ ਤਿਆਰੀ ਵਿੱਚ ਹੈ ਪਰ ਭਾਰਤ 'ਚ ਅਜੇ ਵੀ ਲੱਖਾਂ ਲੋਕ ਫੁੱਟਪਾਥਾਂ ਅਤੇ ਰੇਲਵੇ ਪਲੇਟਫਾਰਮਾਂ 'ਤੇ ਰਾਤਾਂ ਲੰਘਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਆਮ ਜਨਤਾ ਲਈ ਉਨ•ਾਂ ਦੇ ਟੈਕਸਾਂ ਸਹਾਰੇ ਅੰਨੇ ਦਾਤੇ ਬਣੇ ਬੈਠੇ ਕਾਲੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਵੱਲੋਂ ਅੱਜ ਕਹਿਣ ਨੂੰ ਤਾਂ ਆਮ ਜਨਤਾ ਲਈ ਆਟਾ-ਦਾਲ ਮੁਫ਼ਤ ਵਾਂਗ, ਪੈਨਸ਼ਨਾਂ, ਸ਼ਗਨ ਸਕੀਮਾਂ, ਗਰੀਬਾਂ ਲਈ ਘਰ ਮੁਫ਼ਤ ਦਿੱਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਜਦੋਂ ਅਸਲ ਹਕੀਕਤ ਕੁਝ ਹੋਰ ਹੀ ਬਿਆਨਦੀ ਹੈ ਕਿ ਦਾਲ ਆਉਂਦੀ ਨਹੀਂ, ਕਣਕ ਆਟਾ ਪਿਸਾਉਣ ਯੋਗ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ। ਨਿਗੁਣੀ ਪੈਨਸ਼ਨ ਦੇ ਗੇੜ 'ਤੇ ਬਜ਼ੁਰਗ ਚਵਾਨੀ ਮਾਰਕਾ ਲੀਡਰਾਂ ਦੇ ਮੱਥੇ ਰਗੜਦੇ ਫਿਰਦੇ ਹਨ। ਕਹਿਣ ਨੂੰ ਬਿਜਲੀ ਮੁਫ਼ਤ, ਪਰ ਆਉਂਦੀ ਨਹੀਂ। ਘਰ ਬਣਾਏ ਥੁੜਿਆਂ ਲਈ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਉਨ•ਾਂ 'ਤੇ, ਕਬਜ਼ਾ ਬੇਥੁੜਿਆਂ ਦਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਕਾਲੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਨੇ ਦੇਸ਼ 'ਚ ਅਜਿਹਾ ਮਾਹੌਲ ਸਿਰਜ ਦਿੱਤਾ ਹੈ ਅੱਜ ਬੱਚੇ-ਨੌਜਵਾਨ ਸਕੂਲਾਂ-ਕਾਲਜਾਂ 'ਚ ਪੜ• ਜ਼ਰੂਰ ਰਹੇ ਹਨ ਪਰ ਸਿੱਖਿਆ ਦਾ ਕੋਈ ਮਿੱਥਿਆ ਮਿਆਰ ਨਹੀਂ, ਵਿੱਦਿਆ ਦੇ ਮੰਦਰ ਖੁੱਲ•ੇਆਮ ਲੁੱਟ ਦਾ ਕੇਂਦਰ ਬਣ ਰਹੇ ਹਨ। ਚਿੱਟੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ ਆਪਣੀ ਵਰਤੋਂ ਲਈ ਪੜ•ੇ-ਲਿਖੇ 'ਕਲਰਕ' ਤਾਂ ਪੈਦਾ ਕਰਿਆ ਕਰਦੇ ਸਨ ਜਿਨ•ਾਂ ਕੋਲ ਗੂੜ ਵਿੱਦਿਆ ਹੁੰਦੀ ਸੀ ਪਰ ਅਜੋਕੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਨੇ ਤਾਂ ਅਜਿਹੇ ਹਾਲਾਤ ਪੈਦਾ ਕਰ ਦਿੱਤੇ ਹਨ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਕੋਲ ਕਾਗਜ਼ੀ ਡਿਗਰੀਆਂ ਤਾਂ ਬਹੁਤ ਹਨ ਪਰ ਉਨ•ਾਂ ਨੂੰ ਡਿਗਰੀ ਮੁਤਾਬਕ ਇਲਮ ਨਹੀਂ। ਜਿਨ•ਾਂ ਕੋਲ ਇਲਮ ਹੈ ਉਨ•ਾਂ ਲਈ ਰੁਜ਼ਗਾਰ ਦੇ ਢੁੱਕਵੇਂ ਵਸੀਲੇ ਨਹੀਂ। ਅੱਜ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਕੋਲ ਨੌਕਰੀਆਂ ਲਈ ਸੰਘਰਸ਼ਾਂ ਅਤੇ ਸਿਆਸੀ ਲੀਡਰਾਂ ਦੇ ਗੇੜੇ ਕੱਢਣ ਦੇ ਸਿਵਾਏ ਕੋਈ ਚਾਰਾ ਨਹੀਂ। ਸਿਆਸੀ ਧਿਰਾਂ ਦੀ ਓਟ 'ਚ ਲੁੱਟ-ਖਸੁੱਟ ਦੀਆਂ ਪਰਿਵਾਰਕ ਦੁਕਾਨਾਂ ਖੁੱਲ•ੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਹਨ। ਜਿਨ•ਾਂ ਦਾ ਲੋਕ ਹਿੱਤਾਂ ਦੇ ਨਾਂਅ 'ਤੇ ਆਪਣੀਆਂ ਜੇਬਾਂ ਭਰਨਾ ਹੀ ਮੁੱਖ ਏਜੰਡਾ ਹੈ। ਸਭ ਤੋਂ ਮੰਦਭਾਗੀ ਗੱਲ ਹੈ ਕਿ ਗੁਲਾਮ ਮਾਨਸਿਕਤਾ ਵੋਟਾਂ ਸਮੇਂ ਆਪਣੀ ਇਖਲਾਕੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਨੂੰ ਭੁੱਲ ਪੰਜ ਸੌ-ਹਜ਼ਾਰ ਰੁਪਏ ਜਾਂ ਸ਼ਰਾਬ ਦੀ ਬੋਤਲਾਂ ਵੱਟੇ ਵਿਕ ਕੇ ਆਪਣੀ ਗੁਲਾਮੀ ਦੇ ਸੰਗਲਾਂ ਨੂੰ ਹੋਰ ਮਜ਼ਬੂਤ ਕਰ ਦਿੰਦੀ ਹੈ। ਦੇਸ਼ ਦਾ ਮੱਧ ਵਰਗੀ ਵਿਅਕਤੀ ਅੱਜ ਸੁਚੱਜੀ ਰੋਜ਼ੀ-ਰੋਟੀ ਲਈ ਜੂਝ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ਇਨ•ਾਂ ਕਾਲੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਦੀ ਨਿੱਕੀ-ਮੋਟੀ ਗੱਲ ਹੀ 50-100 ਕਰੋੜ ਤੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਸਵੇਰੇ ਦਾ ਨਾਸ਼ਤਾ ਸਿੰਗਾਪੁਰ, ਦੁਪਿਹਰ ਦਾ ਲੰਚ ਇੰਗਲੈਂਡ ਅਤੇ ਰਾਤ ਦਾ ਡਿਨਰ ਅਮਰੀਕਾ 'ਚ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। 
ਦੇਸ਼ 'ਚ ਬਾਲ ਮਜ਼ਦੂਰੀ ਖਿਲਾਫ਼ ਕਾਨੂੰਨ ਹੈ ਪਰ ਬਾਲ ਮਜ਼ਦੂਰਾਂ ਦੀ ਬਿਹਤਰੀ ਲਈ ਕੋਈ ਧਾਰਾ ਨਹੀਂ। ਦੇਸ਼ ਦੀ ਗੁਲਾਮ ਜਨਤਾ ਲਈ ਚੰਗਾ ਇਲਾਜ ਅਤੇ ਸੁਚੱਜੀ ਵਿੱਦਿਆ ਅਸਮਾਨ 'ਚੋਂ ਤਾਰੇ ਤੋੜ ਕੇ ਲਿਆਉਣ ਦੇ ਬਰਾਬਰ ਹੈ ਪਰ ਕਾਲੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ ਬਣੇ ਰਾਜਨੇਤਾਵਾਂ ਦਾ ਇਲਾਜ ਸਰਕਾਰੀ ਖਰਚੇ 'ਤੇ ਵਿਦੇਸ਼ਾਂ 'ਚ ਮੁਫ਼ਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਉਨਾਂ ਦੇ ਲਾਡਲੇ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀਆਂ 'ਚ ਪੜ• ਕੇ ਗੁਲਾਮਾਂ ਭਾਰਤੀਆਂ 'ਤੇ ਰਾਜ ਕਰਨ ਦੇ ਨੁਕਤੇ ਸਿੱਖਦੇ ਹਨ। ਉਂਝ ਸਰਕਾਰੀ ਦਫ਼ਤਰਾਂ 'ਚ ਪਾਰਦਰਸ਼ਿਤਾ ਫੈਲਾਅ 'ਤੇ ਹੈ ਪਰ ਸਰਕਾਰੀ ਠੇਕਿਆਂ ਲਈ 'ਭਲਵਾਨ' ਦੀ ਮਨਜੂਰੀ ਵਗੈਰ ਕੋਈ ਠੇਕੇਦਾਰ ਈ-ਟੈਂਡਰ ਨਹੀਂ ਪਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਕਿਹੋ-ਜਿਹੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਹੈ ਕਿ ਸੰਗਤ ਦਰਸ਼ਨਾਂ 'ਚ ਜਨਤਾ ਆਪਣਾ ਦੁੱਖ ਵੀ ਫਰੋਲ ਨਹੀਂ ਸਕਦੀ, ਉਥੇ ਵੀ ਕਾਲੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਦੇ ਪਿੱਠੂ ਆਮ ਜਨਤਾ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਕਰਦੇ ਨਜ਼ਰ ਆਉਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਰੱਸੀ ਦੇ ਦੂਜੇ ਬੰਨ•ੇ ਗੁਲਾਮ ਭਾਰਤੀ ਬਾਪੂ ਦੇ ਤਿੰਨ ਬਾਂਦਰਾਂ ਵਾਂਗ ਸਜਾ ਕੇ ਬਿਠਾ ਦਿੱਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਭੁੱਕੀ-ਪੋਸਤ, ਚਿੱਟਾ, ਰੇਤਾ ਬਜਰੀ ਅਤੇ ਖੰਡ ਦੀ ਕਾਲਾਬਾਜ਼ਾਰੀ ਕਰਵਾਉਣ ਵਾਲੇ ਸਫ਼ੈਦਪੋਸ਼ ਸਮਗਲਰ 'ਮੁੱਖ ਸੇਵਾਦਾਰਾਂ' ਦੇ ਖੱਬੇ-ਸੱਜੇ ਬਣੇ ਹੋਏ ਹਨ। ਸਰਕਾਰੀ ਅਫਸਰ ਅੱਜ ਅਫਸਰ ਘੱਟ, ਠੇਕੇਦਾਰ ਅਤੇ ਵਪਾਰੀ ਵੱਧ ਬਣੇ ਹੋਏ ਹਨ। ਧਾਰਮਿਕ ਠੇਕੇਦਾਰਾਂ+ਸਿਆਸੀ ਗੱਠਜੋੜ ਨੇ ਗੁਲਾਮ ਮਾਨਸਿਕਤਾ ਨੂੰ ਅਜਿਹੇ ਜੰਜਾਲ 'ਚ ਫਸਾਇਆ ਹੈ ਕਿ ਧਰਮ ਅਤੇ ਸਿਆਸਤ ਦੇ ਨਾਂਅ 'ਤੇ ਆਮ ਲੋਕਾਂ 'ਚ ਨਿੱਕਲੀਆਂ ਉੱਚੀਆਂ ਕੰਧਾਂ ਰਹਿੰਦੇ ਸੂਰਜ ਤੱਕ ਟੁੱਟਣ ਦੇ ਆਸਾਰ ਨਜ਼ਰ ਨਹੀਂ ਆਉਂਦੇ। ਦੇਸ਼ 'ਚ ਸੰਵਿਧਾਨਕ ਢਾਂਚਾ ਹੋਣ ਦੇ ਬਾਅਦ ਤੋਂ ਸਮਾਜਿਕ ਅਤੇ ਆਰਥਿਕ ਢਾਂਚੇ 'ਚ ਵਿਤਕਰਿਆਂ ਦੇ ਪਾੜੇ 'ਚ ਲਗਾਤਾਰ ਵਾਧਾ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਗੁਲਾਮੀ ਭਰੇ ਖਿਲਾਫ਼ ਉੱਠੇ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਅਵਾਜ਼ ਨੂੰ ਦਬਾਉਣ ਲਈ ਪੰਜਾਬ 'ਚ 'ਪੰਜਾਬ ਜਨਤਕ ਤੇ ਨਿੱਜੀ ਸੰਪਤੀ ਨੁਕਸਾਨ ਰੋਕੂ ਕਾਨੂੰਨ 2010' ਅਤੇ 'ਪੰਜਾਬ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਸੁਰੱਖਿਆ ਗਰੁੱਪ ਕਾਨੂੰਨ 2010' ਜਿਹੇ ਕਾਨੂੰਨ ਲਾਗੂ ਕੀਤੇ ਜਾ ਰਹੇ ਹਨ। ਸੈਂਕੜੇ ਕਰੋੜ ਦੇ ਅਖੌਤੀ ਵਿਕਾਸ ਤਹਿਤ ਕਾਲੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਦੇ ਪਿੱਠੂਆਂ ਦੇ ਕੱਚੇ-ਪੱਕੇ ਮਕਾਨ ਮਹਿਲ ਬਣ ਗਏ ਹਨ ਅਤੇ ਹੁਣ ਮੁੜ ਤੋਂ ਨਵੇਂ ਸਿਰਿਓਂ 100 ਕਰੋੜ ਗਲੀਆਂ-ਨਾਲੀਆਂ ਬਣਾਉਣ ਦਾ ਮੁਹਾਜ਼ ਵਿੱਢ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। 
          ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦਾ ਤਾਂ ਇੱਕ ਸਾਹ ਮਾਣ ਨਹੀ ਹੁੰਦਾ ਪਰ ਅਸੀਂ 7 ਦਹਾਕਿਆਂ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਮਾਣ ਚੁੱਕੇ ਹਾਂ। ਇਹ ਆਜ਼ਾਦੀ ਸ਼ਹੀਦ ਭਗਤ ਸਿੰਘ ਹੁਰਾਂ ਦੇ ਸੁਫ਼ਨਿਆਂ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਕਿਸੇ ਵੀ ਕੀਮਤ 'ਤੇ ਨਹੀਂ। 1947 ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਸਾਨੂੰ ਆਜ਼ਾਦੀ ਅਤੇ ਬਰਾਬਰੀ ਦੇ ਸਮਾਜ ਦੀ ਉਮੀਦ ਤਾਂ ਸੀ ਪਰ ਹੁਣ ਉਨ•ਾਂ ਤਾਂਘਾਂ ਅਤੇ ਉਮੀਦਾਂ ਨੂੰ ਕਾਲੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਨੇ ਕਿਸੇ ਡੂੰਘੇ ਖੂਹ ਵਿੱਚ ਦੱਬ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਜਿਨ•ਾਂ ਦੇ ਬਾਹਰ ਆਉਣ ਦੀ ਉਮੀਦ ਛੇਤੀ ਕਿਧਰੇ ਨਹੀਂ ਜਾਪਦੀ। ਅਜਿਹੇ ਹਾਲਾਤਾਂ 'ਚ ਗੁਲਾਮ ਮਾਨਸਿਕਤਾ ਨੂੰ ਤਨੋ-ਮਨੋ ਤਿਆਗ ਕੇ ਕਾਲੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਦੀਆਂ ਮੁਫ਼ਤਖੋਰੀਆਂ ਤਿਆਗ ਕੇ ਆਪਣੇ ਹੱਥੀਂ ਮਜ਼ਬੂਤ ਅਤੇ ਆਜ਼ਾਦ ਭਾਰਤ ਸਿਰਜਣ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ। ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਭੇਸ਼ ਬਦਲ-ਬਦਲ ਆਉਂਦੇ ਕਾਲੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਲਈ ਜਗ•ਾ ਨਾ ਹੋਵੇ।93178-26100 / 98148-26100